Enoilit döwründe Günorta Türkmenistanyň gadymy Änew medeniýetiniň köp ýadygärliklerinde şekilleri we alamatlary öwrenmek üçin giň mümkinçilikleri döredýän özboluşly toýun heýkeljikleriň ýygyndysy tapyldy. Ilkidurmuş adamynyň durmuşynda üýtgemeýän iki pursaty - iýmit bilen üpjün etmek we nesil galdyrmak üçin hyzmat etdiler. Tebigy hadysalary synlaýan gadymy daýhanlar olary ylmy nukdaýnazar bilen düşündirip bilmändirler. Şeýle ýagdaýda olar adatdan daşary ýagdaýlary ylahy güýji hasaplap, olary simwoliki şekillerde beýan edipdirler.
Türkmenistan Ylymlar akademiýasynyň Taryh we arheologiýa institutynyň uly ylmy işgäri Olga Adykowanyň «Нейтральный Туркменистан» gazetinde çap eden makalasynda gadymy heýkeltaraşlaryň toýun heýkelleri ýasaýarkalar, heýkelleriň saçlary, başatgyç we daşky görnüşiň beýleki aýratynlyklary bilen baglanyşykly jikme-jiklikleri üns beripdirler.
Gadymy ussalaryň heýkeljikleriň göwresine, egnine we boýnuna dürli syrly şekilleri ýerleşdirendigi bellärliklidir. Aýratyn gyzyklanmanyň simwoliki alamatlary görnüşindäki yzygider şekilleri küýze gap entek ýasalýarka çygly palçyga ýiti metal kesiji bilen döredipdirler. Şu ýerde şekilleriň utgaşmasy belli bir many beripdir. Bu nyşanlar düýpli seljerilende, ýönekeý we çylşyrymly nyşanlaryň tutuş dini düşünjeler we däp-dessurlar ulgamy tarapyndan döredilen gaty çylşyrymly şekili öz içine alýandygyny görkezýär.
«W.M. Sarianidi, I.N.Masson ýaly ylmyň ägirtleri Änew medeniýetiniň heýkeljiklerdäki bellikleri taňrylaryň simwollary hasaplaýarlar. Änew medeniýetiniň heýkeljiklerindäki şekiljikler Eneolit döwründe ýüze çykypdyr. Namazga I döwründe heýkeljikleriň aşaky böleklerinde hatar-hatar ýa-da kesilen zolaklar şekillendirilipdir. Indiki Namazga III döwürde nokatlar we üçburç şewronlar heýkeljikleriň diňe aşaky däl, ýokarky bölekleri hem bezelipdir.
Änew medeniýetiniň heýkeljikleriniň iň häsiýetli alamatlary, kämahal gyrasy diş-diş bolan romblar we üçburçluklardyr. Romba ýönekeý ýa-da basgançakly haç çekilip bilnipdir. Romb we üçburçluk beýleki alamatlaryň arasynda iň ýygy duşýanydyr. Arheologlar I.N.Masson we W.M. Sarianidi üçburçlyk şekilleriniň zenan taňrylaryna degişlidigini belläp geçipdirler. Ol heýkeljikleriň (70%) garnynda ýaşaýyş agajy şekillendirilýär, ýagny olaryň hasylly topragyň hudaýydygyny aňladýar. Şeýle hem rus alymy E.W. Antonowanyň pikiriçe, heýkeljikleriň egninde şekillendirilen üçburçluk alamatlary, aýal hudaýyň keşbinde şekillendirilen hasyllylyga hormat goýmagy aňladýardy» diýip, hünärmen belleýär.
Asman taňrysynyň şekili hökmünde sekiz burçly ýyldyzyň şekili hem giňden ýaýrandyr. Käte sekiz burçly ýyldyz bilen utgaşdyrylyp gelýän haç günorta Türkmenistanyň çäginde ýaşaýan taýpalaryň umumy nyşanlaryndan biri hasaplanypdyr. Şeýle hem, şahalary ýokaryk seredip duran agajyň şekilleriniň dürli görnüşleri duş gelýär we daglaryň arasynda ösýän agajyň suraty geomorfolog G.N. Lisitsynyň aýdyşyna görä, bu agajyň arçadygyny çaklamaga esas bar.
Göksüýri ýadygärlikleriniň biri bolan Ýalaňaçdepede şekiljikler bilen bezelen köp sanly heýkeller tapyldy. Olaryň aglabasynda nokatlar bilen çekilen tegelekler bar. Alymlaryň pikiriçe, bu Gün taňrysynyň nyşanydyr. Şol bir wagtyň özünde, bu alamatyň şol Ýalaňaçdepe ýadygärliginden tapylan kiçi göçme «gurbanlyk edilýän ýeriň» ýokarsynda bar bolan şekil bilen meňzeşligi gyzyklydyr.
